:: o czym jest, a o czym nie jest ta strona
W świecie stworzonym przez J.R.R.Tolkiena występuje bardzo rozbudowana warstwa lingwistyczna. Języki ras zamieszkujących Śródziemie wraz ze swoją skomplikowaną historią i rozbudowaną ewolucją stanowią jeden z najistotniejszych aspektów tego świata — praktycznie to one decydują o jego prawdziwości. A skoro język jest prawdziwy to oczywistym wydaje się, że prędzej czy później będzie zapisywany.
W tolkienowskim legendarium funkcjonuje kilka systemów pisma, z których Tengwar Fëanora jest najbardziej charakterystyczny i rozpoznawany (tym pismem były zapisane słowa na słynnym Pierścieniu). Równocześnie jest to system najbardziej rozbudowany i posiadający bardzo wiele interesujących zastosowań w historii Śródziemia. Opis konstrukcji tego pisma oraz sposoby jego wykorzystania (zarówno w historii opisanej przez Tolkiena jak i współcześnie) stanowią główną treść niniejszej strony.
Należy tutaj wyraźnie zauważyć fakt, który dla wielu nowych fanów Tolkiena wydaje się nie być oczywistym - tengwar to pismo, nie język. Pismo jest systemem znaków i zasad ich wykorzystania, pozwalających na utrwalanie myśli w konkretnym języku, ale samo w sobie nie jest językiem — nie posiada określonej wymowy (w sensie dźwięku), gramatyki ani słownictwa. Tak samo jak wieloma innymi systemami pisma czy alfabetami, tengwarem można zapisywać wiele różnych języków (w zrozumieniu tej zależności może być pomocna poniższa analogia do alfabetu łacińskiego).
A zatem nie jest to strona o językach w twórczości Tolkiena. Nie ma tutaj opisu słownictwa, gramatyki ani fonologii żadnego z języków tolkienowskich. Wspominane języki (quenya, sindarin, czarna mowa) są użyte tylko jako ilustracja zastosowania pisma tengwarowego oraz jego tło historyczne. Przedstawione teksty to tylko przykłady obrazujące zapis danego języka pismem tengwarowym i w żadnym stopniu nie powinny być traktowane jako zbiór reprezentatywny. Lingwistyka tolkienowska jest ogromnym obszarem wiedzy i badań, znacznie wykraczającym poza przedstawione tutaj zagadnienia — zainteresowanych językami w świecie Tolkiena odsyłam do kolekcji innych stron.
:: spis treści
Główne rozdziały:
- wstęp - ta strona, kilka słów wstępu oraz pewna istotna analogia
- historia - historia pisma tengwarowego w świecie J.R.R.Tolkiena
- konstrukcja - rodzaje, budowa i znaczenie znaków i symboli pisma tengwarowego
- języki - wykorzystanie tengwaru do zapisu różnych języków
- przykłady - przykłady wykorzystania tengwaru w różnych językach
- kaligrafia - kilka uwag o tengwarowej kaligrafii oraz galeria prac
- tengwar na PC - sposoby wykorzystania tengwaru na komputerach PC - fonty tengwarowe i programy wspomagające pisanie
- inspirowane - fonty alfabetów współczesnych inspirowane wyglądem znaków tengwaru i stylizowane na tengwar
- słownik - słowniczek pojęć używanych na stronie
- źródła - wykorzystane źródła informacji
- linki - odnośniki do innych stron, głównie dotyczących lingwistyki tolkienowskiej
- FAQ - odpowiedzi na często zadawane pytania
- szukaj - przeszukiwanie treści strony
- o stronie - informacje o stronie i aktualizacjach
:: analogia, która wydaje się pomocna
Wiele problemów dotyczących tengwaru z jakimi stykają się początkujący miłośnicy twórczości Tolkiena można łatwo rozwiązać poprzez zrozumienie analogii jaka występuje między tengwarem a dowolnym innym systemem pisma lub alfabetem.
Rozważmy na przykład zastosowanie alfabetu łacińskiego (czyli tego, którym jest zapisany ten tekst). Jest on używany do zapisu języka polskiego, angielskiego, niemieckiego, francuskiego i bardzo wielu innych, nie tylko europejskich. Oczywiście w różnych językach ten sam znak lub grupa znaków (liter) może oznaczać inny dźwięk. Na przykład litera „u” w polskich słowie „ucho” oznacza zupełnie inny dźwięk niż ten sam znak „u” w angielskim słowie „cut”. Również zupełnie inne jest wykorzystanie znaku „c” w tych dwóch słowach. Dodatkowo w wielu językach pojawiają się pewne znaki diakrytyczne (kropki, kreski, daszki, ogonki, kółeczka, akcenty itp., umieszczane nad lub pod literą), oznaczające szczególne brzmienie głoski wyrażonej daną literą w tym konkretnym języku (np. polskie „ogonki” - „ą”, „ę” itd.). Jednak generalnie jest to cały czas ten sam alfabet łaciński — te same znaki liter.
Zupełnie analogicznie wygląda wykorzystanie pisma tengwarowego. W różnych językach (czy nawet w różnych sposobach zapisu jednego języka) głoski przypisane poszczególnym znakom mogą być inne. Czyli ten sam ciąg znaków tengwarowych w różnych językach może być inaczej odczytywany i inaczej wymawiany. W niektórych sposobach wykorzystania tengwaru mogą występować pewne znaki specjalne, o konkretnym specyficznym znaczeniu. Generalnie jednak zestaw znaków i ogólne zasady ich wykorzystania pozostaje bez zmian.
Podobnie jak alfabet łaciński, również tengwar daje się stosunkowo łatwo przystosować do zapisu praktycznie dowolnego języka. Nie tylko języków elfów czy ludzi ze Śródziemia, ale również całej gamy języków współczesnych, w tym oczywiście także do zapisu języka polskiego.
