:: tengwar na komputerach PC

Uzyskanie znaków tengwaru na komputerze wymaga oczywiście zainstalowania odpowiednich czcionek. W środowisku Microsoft Windows najpopularniejsze są fonty autorstwa Daniela Smitha (Tengwar Quenya, Tengwar Sindarin lub Tengwar Noldor) lub inne o takim samym układzie klawiatury. Układ ten jest bardzo charakterystyczny ze względu na brak jakiejkolwiek zgodności położenia tengwarów z literami umieszczonymi na klawiszach klawiatury! Przypisanie symboli tengwaru do klawiszy jest oparte na położeniu na klawiaturze, a nie na ich znaczeniu - dzięki temu nie ma powiązania tengwarów z konkretnymi głoskami jednego wybranego języka. Jest to układ logiczny a zarazem prosty i wygodny w użyciu - można go stosunkowo łatwo przyswoić (dokładny opis znajduje się w dokumentacji dołączonej do fontów oraz w kolejnym dziale niniejszej strony).

Niestety takie przypisanie znaków powoduje, że tekst, który jest poprawny przy zastosowaniu czcionki zgodnej z układem Smitha staje się całkowicie nieczytelny po zastosowaniu zwykłego fontu alfabetu łacińskiego. Na przykład inskrypcja na Drzwiach Durina, która w sindarinie brzmi: 'Ennyn Durin Aran Moria. Pedo mellon a minno' przy użyciu pisma Beleriandu jest zapisywana następująco:

prawidłowy zapis fontem Tengwar Sindarin: ten sam tekst po zmianie na font Verdana:

Oczywiście istnieją również fonty o innych układach klawiatury, ale trudności w ich używaniu powodują, że są zdecydowanie mniej popularne.

:: oprogramowanie

Programy wspomagające pisanie tengwarem na komputerach PC powstają głównie w wyniku wspomnianej właściwości czcionek Smitha i zgodnych. Można je podzielić na dwie podstawowe grupy:

• programy lub makrodefinicje edytorów tekstowych wstawiające we wpisywanym tekście odpowiedni znak fontu tengwarowego odpowiadający wybranemu lub wpisanemu znakowi alfabetu łacińskiego,
• programy dokonujące automatycznej transkrypcji ciągu tekstu z uwzględnieniem kontekstu danej litery i zasad obowiązujących w wybranym języku.

W pierwszym przypadku tekst wynikowy powstaje znak po znaku i piszący musi znać zasady wykorzystania poszczególnych symboli tengwaru. Do tej grupy należą między innymi makrodefinicje dla programu Microsoft Word oraz program Tengwar Typewriter.

Natomiast w przypadku programów dokonujących automatycznej transkrypcji wiedza dotycząca zasad zastosowania tengwarów i umieszczania tehtarów w konkretnym języku jest zapisana w plikach sterujących stanowiących parametry transkrypcji („pliki reguł transkrypcji”, ang. mode file). Użytkownik nie musi znać dokładnych zasad zapisu obowiązujących w danym języku - podaje jedynie tekst wejściowy, określa parametry transkrypcji i automatycznie uzyskuje zapis tengwarem. Do tej grupy programów należą Tengwar Scribe, YaTT i KTT. Na takiej samej zasadzie działa również online Tengwar Transcriber - program mojego autorstwa do transkrypcji poprzez sieć WWW. Transkrypcję języka polskiego (wg proponowanej przeze mnie metody) w tych programach umożliwia plik reguł polski.mod (aktualnie w wersji 1.02).

W systemach uniksowych tengwarem pisze się głównie w środowisku programu TeX czcionkami Metafont (np. Tengwar Metafont, Tengwar10, Computer Modern/Roman Tengwar) z wykorzystaniem makr dostarczonych najczęściej przez autorów tych fontów. Wynika to jednak głównie z zaszłości historycznych lub z przyzwyczajenia, ponieważ praktycznie nic nie stoi na przeszkodzie żeby zainstalować fonty TrueType np. na Linuksie i pisać tak samo jak w środowisku Windows. Jednak do niedawna wybór programów wspomagających transkrypcję alfabetu łacińskiego na tengwar w środowisku Linuksa był praktycznie żaden. Pierwszym tego typu programem był linuksowa wersja programu YaTT lite. Wraz z udostępnieniem silnika transkrypcji wykorzystanego w YaTT na licencji GNU GPL droga do powstawania nowych tego typu programów jest otwarta. Pierwsza znaną mi próbą stworzenia programu transkrypcji dla środowiska KDE systemu Linux jest stworzony przeze mnie projekt KTT : KDE Tengwar Tool.

Znasz ładny font lub ciekawy program? Napisz.

do góry